Już w najbliższy piątek trzyosobowy nielegalny skład Sądu Najwyższego ma rozstrzygnąć, czy Dariusz Barski został skutecznie przywrócony do czynnej służby prokuratorskiej. W efekcie zdecyduje także, czy nadal jest prokuratorem krajowym oraz, czy miał prawo mianować asesorów prokuratorskich. Warto jednak w tym miejscu dodać, że niezależnie od tego co zdecyduje banda przebierańców uważająca się za sąd z formalnego punktu prawnego nie ma to najmniejszego znaczenia. Ponieważ ich decyzja nie będzie stanowił orzeczenia.
POLECAMY: Sąd: Barski nie był prokuratorem krajowym. Podejmując decyzje działa jako „osoba nieuprawniona”
W wywiadzie dla „Dziennika Gazety Prawnej” prokurator krajowy Dariusz Korneluk wyraził swoje przekonanie, że „wszystkie decyzje Dariusza Barskiego jako prokuratora krajowego podjęte do 12 stycznia 2024 r. zachowują ważność”. Jednocześnie podkreślił, że nie przewiduje możliwości, aby Sąd Najwyższy uznał Barskiego za nadal pełniącego funkcję prokuratora krajowego.
POLECAMY: Zapaśnik i Barski nie byli prokuratorami. Sąd w Szczecinie wydał korzystne dla Bodnara orzeczenie
Czy neosędziowie SN potwierdzą skuteczność powrotu Barskiego do czynnej służby?
Wątpliwości Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe, które zostaną rozstrzygnięte przez Sąd Najwyższy, dotyczą skuteczności powrotu Dariusza Barskiego ze stanu spoczynku w 2022 roku. Decyzja ta wpłynie również na legalność objęcia przez niego funkcji prokuratora krajowego. Wynik rozstrzygnięcia oczekiwany jest nie tylko przez samego Barskiego, ale także przez asesorów prokuratorskich, których mianował. Może się bowiem okazać, że również skuteczność ich powołania zostanie podważona.
Sytuacja staje się jeszcze bardziej skomplikowana w świetle niejednolitego orzecznictwa sądów powszechnych. Przykładowo, Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków wydał w maju zarządzenie o zwrocie aktu oskarżenia podpisanego przez asesora powołanego przez Barskiego, co pokazuje, że kwestia ta budzi poważne kontrowersje.
Pochodzenie problemu – decyzja Adama Bodnara z 12 stycznia 2024 roku
Aktualne turbulencje prawne to efekt decyzji prokuratora generalnego Adama Bodnara z 12 stycznia 2024 roku. Uznano wtedy za bezskuteczne przywrócenie Dariusza Barskiego ze stanu spoczynku przez Zbigniewa Ziobrę. Bodnar argumentował, że upoważnienie do takiego działania wynikające z art. 47 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2016 r. poz. 178 ze zm.) było ograniczone w czasie, a jego termin został przekroczony.
W rezultacie przeprowadzono konkurs na stanowisko prokuratora krajowego, a premier Donald Tusk, na wniosek Adama Bodnara, powołał nowego szefa prokuratury – Dariusza Korneluka. Takie rozwiązanie pozwoliło również uniknąć konieczności uzyskania zgody prezydenta Andrzeja Dudy na odwołanie Barskiego z funkcji prokuratora krajowego.
Kontrowersje wokół składu orzekającego Sądu Najwyższego
Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że skład orzekający Sądu Najwyższego w tej sprawie to neosędziowie – Zbigniew Kapiński, Marek Siwek i Igor Zgoliński. Prokuratura próbowała zmienić skład sędziowski, lecz bezskutecznie. Decyzja, która zapadnie, może mieć kluczowe znaczenie dla legitymacji wszystkich działań Barskiego jako prokuratora krajowego, w tym mianowania asesorów. Jednak może nie być uznawana przez ministerstwo oraz leganie powołanych sędziów.
Jak wyjaśnia dr hab. Jarosław Zagrodnik, profesor Uniwersytetu Śląskiego, jeśli Sąd Najwyższy uzna skuteczność powrotu Barskiego do czynnej służby, legitymizuje to wszystkie jego decyzje podjęte jako prokuratora krajowego. W efekcie skuteczność decyzji podjętych przez obecnego prokuratora krajowego, Dariusza Korneluka, może stanąć pod znakiem zapytania.
Z pewnością błędy w Bodnara w zakresie przywrócenia praworządności polegające między innymi na utrzymaniu neosędziów przy orzekaniu w tej sprawie dają wiele do myślenia.
Znaczenie decyzji SN dla systemu prawnego
Orzeczenia Sądu Najwyższego mają moc wiążącą dla wszystkich sądów orzekających w danej sprawie. Dr hab. Jarosław Zagrodnik podkreśla, że inne organy rozstrzygające w zakresie objętym rozstrzygnięciem SN muszą się liczyć z możliwością, że sprawa, którą rozstrzygają, trafi do SN. Jeśli SN w danej sprawie wyda decyzję, będzie ona identyczna z wcześniejszym rozstrzygnięciem. Taki scenariusz dotyczy jednak sytuacji normalnych, a nie obecnego kryzysu konstytucyjnego oraz konfliktu w gronie sędziów tego sądu.
Jakie będą konsekwencje decyzji dla prokuratury?
Według prof. Zagrodnika, prokurator generalny ani prokurator krajowy nie będą bezpośrednio związani orzeczeniem SN. „Nie sądzę, aby minister Bodnar je uwzględnił i uznał, że prokuratorem krajowym jest Dariusz Barski. Jednak samo wypowiedzenie się przez SN w takim składzie pogłębi chaos prawny oraz zostanie zignorowane przez koalicję rządzącą i część środowiska sędziowskiego” – twierdzi profesor. Ostrzega również, że każdy organ musi działać w ramach prawa, a nierespektowanie tej zasady może wiązać się z odpowiedzialnością karną za niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie uprawnień (art. 231 k.k.).
Czy orzeczenie Sądu Najwyższego będzie miało autorytet?
Dr hab. Katarzyna Dudka z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej zauważa, że niezależnie od tego, jaka decyzja zapadnie, „to jedno nie budzi moich najmniejszych wątpliwości – to nie będzie orzeczenie Sądu Najwyższego”. W jej ocenie, skład ten nie spełnia standardów konstytucyjnych ze względu na wadliwy tryb powołania jego członków. Oznacza to, że piątkowa decyzja może nie zakończyć dyskusji na temat statusu Dariusza Barskiego i nie załagodzi konfliktu prawnego, z jakim mierzy się obecnie prokuratura.
Podsumowanie: Czego można oczekiwać po decyzji Sądu Najwyższego?
Decyzja Sądu Najwyższego w sprawie Dariusza Barskiego z pewnością będzie jednym z najważniejszych wydarzeń w polskim systemie prawno-prokuratorskim w 2024 roku. Wpływ tej decyzji na funkcjonowanie prokuratury, asesorów oraz dalsze kierownictwo prokuratury krajowej może być ogromny. Bez względu na to, jakie będzie rozstrzygnięcie, niewątpliwie stanie się przedmiotem szerokiej debaty, a jego konsekwencje będą odczuwalne jeszcze przez długi czas.