Postępowanie nakazowe, które ma na celu ułatwienie i przyspieszenie dochodzenia roszczeń przez wierzyciela, nie może odbywać się kosztem praw przysługujących konsumentowi. W rozstrzyganiu spraw z udziałem konsumenta, sąd powinien brać pod uwagę specjalną ochronę, jaka przysługuje klientowi w relacjach z profesjonalistą. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy, przychylając się do skargi nadzwyczajnej złożonej przez Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO). Wyrok ten stanowi ważny precedens w ochronie praw konsumentów w Polsce.
Tło sprawy
Sprawa, której dotyczyła skarga RPO, dotyczyła kobiety, która pożyczyła od parabanku 3419 zł. Umowa, którą zawarła, obciążała ją wieloma dodatkowymi kosztami. W rezultacie, kwota do zwrotu wzrosła do 7 tys. zł, co obejmowało ubezpieczenie, wynagrodzenie dla firmy oraz koszt uruchomienia pożyczki. Kiedy kobieta nie oddała w terminie pożyczonej kwoty, w 2013 roku otrzymała z sądu rejonowego nakaz zapłaty na podstawie podpisanego przez nią weksla in blanco. RPO, wskazując na rażącą niesprawiedliwość, która dotknęła klientkę firmy pożyczkowej, złożył skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego.
Argumenty RPO
Profesor Marcin Wiącek, reprezentujący RPO, argumentował, że kobieta, podpisując umowę z legalnie działającą w Polsce firmą pożyczkową, mogła być przekonana, że prawo chroni ją przed lichwą i zapewnia, że nie zostanie oszukana. Jednakże, umowa okazała się skrajnie niesprawiedliwa, a dysproporcja pomiędzy kwotą pożyczki a związanymi z nią kosztami powinna zaalarmować sędziego już na samym początku postępowania.
Wyrok Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy przychylił się do argumentów RPO i uchylił nakaz zapłaty wydany przez sąd rejonowy, zwracając sprawę do ponownego rozpatrzenia. SN wskazał, że dysproporcja pomiędzy kwotą samej pożyczki a kosztami związanymi z umową powinna była zaalarmować sędziego. W postępowaniu nakazowym, gdzie od razu wydawany jest nakaz zapłaty, konieczne jest zbadanie, czy umowa nie zawiera klauzul abuzywnych, które automatycznie prowadzą do unieważnienia kontraktu.
Analiza orzecznictwa
W tym przypadku sąd rejonowy nie wykazał się inicjatywą i bez przeprowadzenia rozprawy uwzględnił weksel in blanco przedstawiony przez pożyczkodawcę. Takie postępowanie zasługuje, zdaniem SN, na potępienie, ponieważ jest sprzeczne z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z 13 września 2018 r. (w sprawie C–176/17). SN przypomniał, że możliwość powoływania się przez przedsiębiorcę na prawa wynikające z weksla powinna być ściśle limitowana. Sąd przed uwzględnieniem zapisu weksla in blanco powinien dokładnie zbadać, czy nie dochodzi do naruszenia prawa konsumenta i czy konsument nie jest automatycznie stawiany w gorszej pozycji.
Wnioski
Wyrok Sądu Najwyższego w tej sprawie podkreśla znaczenie ochrony konsumentów w postępowaniach nakazowych. Sąd musi zawsze brać pod uwagę specjalną ochronę przysługującą konsumentom w relacjach z profesjonalistami. Postępowanie nakazowe nie może odbywać się kosztem praw konsumenta, a sądy powinny dokładnie badać umowy pod kątem klauzul abuzywnych i rażącej niesprawiedliwości.
Decyzja SN stanowi istotny krok w kierunku wzmocnienia ochrony praw konsumentów w Polsce, przypominając jednocześnie, że przedsiębiorcy nie mogą nadużywać weksli in blanco do wywierania nacisku na konsumentów. W kontekście rosnącej liczby sporów między konsumentami a parabankami, wyrok ten stanowi ważny precedens, który może przyczynić się do bardziej sprawiedliwego traktowania konsumentów w przyszłości.
Podstawa prawna
Wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 2024 r., sygn. akt: II NSNc 318/23
Ekspert w swojej dziedzinie – Publicysta, pisarz i działacz społeczny. Pierwsze artykuły opublikował w 1999 roku dla międzynarodowych wydawców. Przez ponad 30 lat zdobywa swoje doświadczenie dzięki współpracy z największymi redakcjami. W swoich artykułach stara się podejmować kontrowersyjne tematy i prezentować oryginalne punkty widzenia, które pozwalały na głębsze zrozumienie omawianych kwestii.
Continued here:
Weksel in blanco nie może być batem na ofiary lichwiarzy – stwierdził SN