Osiągnięcie przez pracownika ustawowego wieku emerytalnego uprawnia go do skorzystania z prawa do przejścia na emeryturę. Zauważa się obecnie wzrost liczby pracowników, którzy, mimo osiągnięcia wymaganego wieku, decydują się kontynuować zatrudnienie. Często zdarza się również, że pracownik rozwiązuje stosunek pracy w związku z uzyskaniem uprawnień emerytalnych, a następnie podejmuje ponownie pracę u tego samego lub innego pracodawcy. W przypadku takiej sytuacji pracodawca musi spełnić wszystkie obowiązki wynikające z zakończenia stosunku pracy przez pracownika. Zatem pytanie o wypłatę świadczeń po przejściu pracownika na emeryturę staje się istotne. Szczegółowe informacje na ten temat znajdziesz w artykule!
Przejście pracownika na emeryturę – informacje ogólne
Na początku należy podkreślić, że przejście pracownika na emeryturę jest jego prawem, a nie obowiązkiem. Jeśli pracownik, mimo osiągnięcia ustawowego wieku emerytalnego, jest w stanie kontynuować pracę na odpowiednim poziomie i bez uszczerbku dla zdrowia, pracodawca powinien mu to umożliwić. Takie stanowisko przyjął także Sąd Najwyższy (SN).
Osiągnięcie wieku emerytalnego i nabycie prawa do emerytury nie może być jedyną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę (art. 45 § 1 kp) – taką decyzję podjął Skład Siedmiu Sędziów SN (II PZP 13/08) 21 stycznia 2009 roku.
Jeśli jednak pracownik postanowił skorzystać z uprawnień emerytalnych, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia mu wsparcia, zwłaszcza w zakresie gromadzenia niezbędnej dokumentacji wymaganej przez ZUS. W związku z tym pracodawca powinien przede wszystkim:
- przeprowadzić procedurę rozwiązania stosunku pracy (warunek nabycia praw emerytalnych);
- wypełnić wniosek o emeryturę (dotyczy to osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 roku) i złożyć go w ZUS (na 30 dni przed uzyskaniem przez pracownika prawa do emerytury);
- zbierać dokumenty potwierdzające prawa pracownika do emerytury ze względu na wiek, staż pracy i okresy ubezpieczenia emerytalnego;
- wydać pracownikowi świadectwo pracy z dniem zakończenia zatrudnienia;
- wystawiać na żądanie pracownika lub ZUS-u zaświadczenia i dokumenty niezbędne do nabycia uprawnień emerytalnych;
- w przypadku pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub charakterze – dokumentować ich zatrudnienie przy takich pracach.
Ekwiwalent urlopowy
Pracownika przechodzącego na emeryturę należy traktować tak samo jak każdego innego pracownika, z którym kończy się stosunek pracy. Dotyczy to również prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego. Oznacza to, że pracownik ma prawo do urlopu wypoczynkowego w roku, w którym zakończył zatrudnienie z powodu przejścia na emeryturę, zgodnie z ogólnymi zasadami (w takiej sytuacji urlop będzie proporcjonalny do czasu pracy w danym roku kalendarzowym).
Jeśli jednak pracownik nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego, pracodawca musi wypłacić mu ekwiwalent pieniężny, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy i Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 8 stycznia 1997 roku dotyczącymi urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop.
Wypłata wynagrodzenia za pracę Jest oczywiste, że zakończenie stosunku pracy z powodu przejścia pracownika na emeryturę wymaga wypłaty pracownikowi należnego wynagrodzenia za pracę.
Pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi wynagrodzenie za pracę, które mu przysługuje z tytułu przejścia na emeryturę, nie później niż w dniu ustania stosunku pracy. Jeśli terminy wypłaty wynagrodzenia ustalone na poziomie zakładowym nie pokrywają się z datą zakończenia zatrudnienia pracownika przechodzącego na emeryturę, nie mają one zastosowania.
Odprawa emerytalna
Jedynym świadczeniem specjalnie przeznaczonym dla osób przechodzących na emeryturę jest odprawa przewidziana przez Kodeks pracy. Wypłata odprawy jest uzależniona od spełnienia warunków określonych w Kodeksie pracy, także w przypadku pracownika zamierzającego skorzystać z renty.
Pracownikowi, który spełnia warunki uprawniające do renty lub emerytury z powodu niezdolności do pracy, a którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, zgodnie z artykułem 921 § 1 Kodeksu pracy.
Prawo do odprawy, wynikające z powołanego przepisu Kodeksu pracy, obowiązuje wszystkich pracowników, którzy spełniają warunki określone powyżej.
Odprawa może być również wypłacana w wyższej kwocie, niż przewiduje to Kodeks pracy. W szczególności odrębne ustawy regulujące zatrudnienie różnych grup zawodowych mogą wprowadzać bardziej korzystne zasady przyznawania odpraw niż Kodeks pracy, choć warto pamiętać, że przepisy kodeksowe stanowią jedynie minimum gwarantowane. Poza Kodeksem pracy, istnieją także szczegółowe regulacje dotyczące m.in. pracowników sektora publicznego, nauczycieli i pracowników naukowych. Dodatkowo, pracodawca może określić korzystniejsze warunki w przepisach zakładowego prawa pracy, na przykład w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania.
W praktyce mogą pojawić się wątpliwości co do uprawnień do otrzymania odprawy. Prawo do odprawy przysługuje niezależnie od rodzaju umowy o pracę (czasowej lub na czas nieokreślony) oraz przyczyny zakończenia zatrudnienia. Dotyczy to również różnych rodzajów emerytur (standardowej lub wcześniejszej) oraz niezależnie od długości okresu pracy u danego pracodawcy. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do odprawy musi być związek czasowy, czasowo-przyczynowy oraz funkcjonalny. W przypadku, gdy zachodzi zbieg prawa do różnych odpraw, na przykład emerytalnej i ekonomicznej, pracownikowi może zostać wypłacona obydwie odprawy.
Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie uzyskać prawa do niej (zgodnie z artykułem 921 § 2 Kodeksu pracy).
Ta zasada obowiązuje także w sytuacji, gdy pracownik powraca do pracy, pobierając jednocześnie częściową emeryturę lub rentę, mimo że wcześniej zakończył stosunek pracy w związku z przejściem na standardową emeryturę lub rentę.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano konkretnie okoliczności, które wyłączają prawo do odprawy. Oznacza to, że odprawa nie będzie przysługiwać:
- gdy pracownik przechodzi na rentę rodzinną (wyrok z 9 grudnia 1999, I PKN 408/99, OSNP 2001/9/305);
- gdy po zakończeniu pracy pracownik otrzymuje świadczenie przedemerytalne (wyrok z 6 maja 2003, I PK 257/02, OSNP 2004/15/267);
- gdy pracownik sam rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracodawcy (artykuł 55 § 11 Kodeksu pracy) – wyrok z 16 listopada 2000, I PKN 81/00, OSNP 2002/11/265;
- gdy umowa o pracę zostaje rozwiązana za porozumieniem stron przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego (uchwała z 3 marca 1989, III PZP 7/89, OSN 1990/6/77).
Odprawa przysługująca pracownikowi związana z przejściem na emeryturę lub rentę z powodu niezdolności do pracy jest obliczana zgodnie z zasadami obowiązującymi przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Pracodawca wypłaca odprawę w dniu zakończenia stosunku pracy.
Roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej staje się wymagalne w dniu zakończenia stosunku pracy, nawet jeśli orzeczenie o przyznaniu emerytury zostanie wydane później (wyrok Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 1998, I PKN 508/97, OSN 1999/8/267).
Podsumowując: Pracownik, który chce przejść na emeryturę, musi zakończyć stosunek pracy, co rodzi określone obowiązki pracodawcy, włączając w to wypłatę należności pracownikowi. Każdy pracownik przechodzący na emeryturę lub rentę z powodu niezdolności do pracy ma prawo do jednorazowej odprawy emerytalnej.
Masz pytania lub potrzebujesz pomocy – zapraszamy do kontaktu!
Informacje zawarte na stronie stanowią opis stanu prawnego na dzień publikacji i nie są poradą prawną w indywidualnej sprawie. Stan prawny od opublikowania może ulec zmianie. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie wpisu w celu rozwiązania problemów prawnych.
Read more:
Jakie świadczenia od pracodawcy przysługują pracownikowi odchodzącemu na emeryturę